نورنیوز- گروه اجتماعی: افزایش کم‌سابقه قیمت شیر خام و محصولات لبنی در کشور، جامعه را با چالشی جدی در حوزه تامین نیازهای غذایی پایه روبرو کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که قیمت شیر خام از ۲۳ هزار تومان در ابتدای خرداد به حدود ۳۵ هزار تومان در دامداری‌ها و با احتساب کرایه حمل تا ۳۶ هزار تومان افزایش یافته است؛ جهشی حدود ۵۲ درصد که اثر مستقیم و محسوس آن در قیمت نهایی محصولات لبنی، از شیر تا ماست و پنیر، قابل مشاهده است. این روند در شرایطی رخ داده است که توان خرید خانوارها کاهش یافته و ناترازی بین درآمد و هزینه، مصرف لبنیات را در جامعه کاهش داده است.
متهمان گرانی شیر
علل افزایش قیمت شیر چندگانه است. نخست، شیوع بیماری تب برفکی باعث کاهش حدود ۱۰ درصدی تولید شیر خام شده و برخی استان‌ها با افت تولید بیشتری مواجه بوده‌اند. همزمان، محدودیت در تامین علوفه از طریق سامانه بازارگاه، دامداران را مجبور به خرید خوراک دام از بازار آزاد کرده که قیمت آن حداقل دو برابر افزایش یافته و هزینه تولید را به شکل محسوسی بالا برده است. در نتیجه، فشار مضاعف بر دامداران، اثر مستقیم بر قیمت تمام شده محصولات لبنی داشته است. حدود ۶۰ درصد هزینه تولید صنایع لبنی وابسته به شیر خام است، بنابراین افزایش ۵۲ درصدی قیمت شیر خام تقریباً ۳۰ درصد بر قیمت تمام شده محصولات تاثیرگذار بوده است.
مشکلات ساختاری دیگر نیز بر این روند تاثیرگذار است. کاهش تخصیص ارز برای واردات نهاده‌های دامی شامل ذرت، سویا، جو و علوفه، موجب رشد قیمت این نهاده‌ها و تشدید هزینه تولید شده است. همچنین بخشی از شیر خام تولیدی کشور به تولید و صادرات شیر خشک اختصاص یافته که فشار بر بازار داخلی را افزایش داده و دولت ناچار شده محدودیت‌هایی برای صادرات اعمال کند.
افزایش قیمت شیر و محصولات لبنی، تنها یک مشکل اقتصادی یا تورمی نیست، بلکه یک هشدار جدی به دولت برای تقویت امنیت غذایی و سرمایه اجتماعی است. اگر سیاست‌های حمایتی مناسب به موقع اعمال نشود، کاهش مصرف لبنیات در میان اقشار آسیب‌پذیر، پیامدهای بلندمدتی برای سلامت عمومی، هزینه‌های درمانی و بهره‌وری جامعه خواهد داشت. از این رو، تضمین دسترسی پایدار به مواد غذایی پایه، از جمله شیر و فرآورده‌های لبنی، نه تنها یک وظیفه اقتصادی، بلکه یک مسئولیت اخلاقی و امنیتی دولت‌های مدرن است.
تأثیرات اجتماعی یک گرانی
پیامدهای اجتماعی و بهداشتی افزایش قیمت محصولات لبنی غیرقابل چشم‌پوشی است. مصرف لبنیات به عنوان منبع اصلی پروتئین، کلسیم و ویتامین‌ها، نقش حیاتی در سلامت عمومی، خصوصاً کودکان، سالمندان و افراد دارای شرایط پزشکی خاص دارد. کاهش مصرف لبنیات در خانواده‌های کم‌درآمد، می‌تواند به سوءتغذیه، افزایش بیماری‌های استخوانی و کاهش شاخص‌های سلامت عمومی منجر شود و هزینه‌های درمانی آینده را افزایش دهد. از منظر امنیت غذایی، تامین مواد غذایی اساسی از جمله لبنیات، یکی از ارکان اصلی امنیت ملی است و هرگونه اختلال در دسترسی پایدار به این منابع، امنیت غذایی کشور را تهدید می‌کند.
در این شرایط، مسئولیت دولت‌های مدرن و پاسخگو بیش از هر زمان دیگری آشکار می‌شود. دولت نه تنها موظف است سیاست‌هایی را برای ثبات بازار و کاهش نوسانات قیمت ایجاد کند، بلکه باید حمایت‌های هدفمند از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان را تضمین نماید. تقویت حمایت‌های بیمه‌ای و اعتباری برای دامداران، کنترل دقیق‌تر بازار نهاده‌ها و ایجاد ذخایر استراتژیک لبنیات می‌تواند بخشی از راهکارهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت باشد. از سوی دیگر، سیاست‌های قیمت‌گذاری، یارانه‌های هدفمند و مدیریت صادرات باید به گونه‌ای طراحی شوند که کاهش قدرت خرید خانوارها بر سلامت و تغذیه عمومی تاثیر منفی نگذارد.
فراتر از اقدامات فوری، این بحران یک پیام مهم درباره لزوم تقویت سرمایه اجتماعی و اعتماد شهروندان به نهادهای دولتی نیز دارد. زمانی که امنیت غذایی و دسترسی به مواد غذایی پایه با چالش مواجه می‌شود، اعتماد عمومی به کارآمدی دستگاه‌های دولتی و رضایتمندی شهروندان کاهش یافته و اثرات روانی و اجتماعی آن نیز پایدار خواهد بود. دولت‌ها، خصوصاً در نظام‌های مدرن، موظف‌اند با سیاست‌گذاری شفاف، مدیریت درست منابع و حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، این اعتماد را حفظ کنند و سلامت اجتماعی و اقتصادی جامعه را تقویت نمایند.
در پایان، باید تاکید کرد که ثبات بازار شیر و محصولات لبنی، علاوه بر حفظ سلامت و رفاه مردم، سرمایه اجتماعی را تقویت کرده و به ایجاد جامعه‌ای پایدار، سالم و با کیفیت زندگی بالاتر برای شهروندان منجر خواهد شد. توجه به این امر ضروری است که امنیت غذایی یک موضوع صرفاً اقتصادی نیست، بلکه یکی از ارکان اصلی امنیت ملی و شاخص مهم کارآمدی دولت‌ها در پاسخگویی به نیازهای اساسی شهروندان است.
نورنیوز