کاهش کلسترول بد با ژن درمانی

نورنیوز-گروه اجتماعی: محققان برای نخستین بار در جهان از روش اصلاح ژن کریسپر برای خاموش کردن ژن «ترمز چربی» کبد استفاده کردند.

به گزارش  نیواطلس، یک روش نوین ژن‌درمانی موفق شده است سطح کلسترول LDL و تری‌گلیسیرید را در بیمارانی که به درمان‌های استاندارد پاسخ نمی‌دادند، به شکل چشمگیری کاهش دهد.

ژن پروتئین شبه آنژیوپویتین ۳ (ANGPTL3) در واقع نوعی «ترمز چربی» در کبد است که به بدن پیام می‌دهد چربی‌هایی مانند کلسترول LDL و تری‌گلیسیرید را از خون پاکسازی کند. در برخی افراد، جهشی ژنتیکی باعث غیرفعال شدن این ترمز می‌شود و در نتیجه سطح چربی‌های خون به‌طور غیرمعمول پایین می‌ماند.

محققان بیمارستان ویکتورین هارت و انستیتو قلب ویکتورین با همکاری دانشگاه موناش، نخستین آزمایش بالینی یک درمان ژنتیکی نوآورانه را انجام داده‌اند که این وضعیت محافظتی طبیعی را در افرادی که دچار اختلالات شدید لیپیدی هستند، شبیه‌سازی می‌کند.

پروفسور استفن نیکولز، پژوهشگر ارشد این پروژه، می‌گوید: «بهترین راه درمان بیماری قلبی، پیشگیری از آن است. فناوری اصلاح ژنتیکی حوزه‌ای تازه و هیجان‌انگیز در پزشکی است و این پژوهش گامی مهم در آن مسیر محسوب می‌شود.»

ژن ANGPTL3 دستور ساخت پروتئینی را صادر می‌کند که تقریباً به‌طور کامل در کبد تولید و وارد جریان خون می‌شود. این پروتئین، فعالیت آنزیم LPL را مهار می‌کند؛ آنزیمی که روی دیواره رگ‌ها قرار دارد و وظیفه شکستن تری‌گلیسیریدها برای مصرف یا ذخیره در بافت‌ها را بر عهده دارد. ANGPTL3 همچنین آنزیم دیگری به نام لیپاز اندوتلیالی را نیز مهار می‌کند که در بازسازی کلسترول HDL (کلسترول خوب) نقش دارد.

در نتیجه، وقتی ANGPTL3 فعال باشد، پاکسازی چربی‌ها از خون کندتر انجام می‌شود و سطح LDL و تری‌گلیسیرید افزایش می‌یابد. اما در افرادی که جهش ژنتیکی منجر به غیرفعال شدن این ژن دارند — وضعیتی که به آن هیپولیپیدمی خانوادگی ترکیبی گفته می‌شود — سطح هر سه نوع چربی (LDL، HDL و تری‌گلیسیرید) پایین‌تر از حد معمول است و خطر بیماری‌های قلبی-عروقی در آنها بسیار کمتر است.

بر همین اساس، پژوهشگران دارویی با نام CTX310 طراحی کرده‌اند؛ یک ژن‌درمانی مبتنی بر فناوری کریسپر-کاس ۹ (CRISPR-Cas9) که هدفش تقلید از همین وضعیت ژنتیکی محافظتی است.

در مرحله نخست این آزمایش بالینی، ۱۵ بیمار بزرگسال شرکت داشتند که با وجود درمان‌های موجود، هنوز سطح چربی خونشان بالا بود. هر بیمار دوز متفاوتی از دارو را (از ۰.۱ تا ۰.۸ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن) از طریق تزریق وریدی دریافت کرد.

نتایج نشان داد سطح کلسترول LDL و تری‌گلیسیرید تنها دو هفته پس از تزریق شروع به کاهش کرد. در بالاترین دوز، پس از ۶۰ روز کاهش ۵۰٪ در LDL و ۵۵٪ در تری‌گلیسیریدها مشاهده شد. داده‌های کامل‌تر نیز نشان دادند دوزهای بالاتر توانسته‌اند تا ۸۰٪ یا بیشتر این چربی‌ها را کاهش دهند — دستاوردی چشمگیر برای درمان اختلالات مقاوم به درمان‌های معمول.