نورنیوز-گروه سیاسی: انتشار ویدئوی اخیر بنیامین نتانیاهو،نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی خطاب به مردم ایران، که در آن با ارجاع به نام کوروش و اشاره به مشکلاتی همچون کم‌آبی، مردم را به اعتراض علیه حاکمیت فرا می‌خواند، رویدادی است که باید آن را فراتر از یک ژست سیاسی یا کنش تبلیغاتی مقطعی دید. تحلیل محتوای این پیام، انتخاب واژگان، ترتیب بیان و زمان‌بندی انتشار آن نشان می‌دهد که با یک عملیات روانی چندسطحی مواجهیم که هم اهداف داخلی دارد و هم ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی آن قابل توجه است.
تخریب با شمشیر کوروش
نتانیاهو سخن خود را از جایی آغاز می‌کند که در ذهن بخش بزرگی از ایرانیان کمترین مقاومت روانی ایجاد می‌کند: یک ارجاع تاریخی به کوروش، پادشاهی که در روایت‌های ملی و حتی برخی خوانش‌های مذهبی جایگاهی نمادین دارد. این نقطه ورود، سد اولیه مقاومت مخاطب را می‌شکند و امکان پذیرش پیام را بالا می‌برد. در ادبیات جنگ روانی، این شیوه را «پوشش نمادین» می‌نامند؛ روشی که به پیام سیاسی اجازه می‌دهد از پشت نقاب یک مرجع فرهنگی یا تاریخی وارد ذهن مخاطب شود.
اما بلافاصله پس از این مقدمه ظاهرالصلاح، موضوع بحران آب و مشکلات معیشتی مطرح می‌شود. در اینجا از یک واقعیت عینی استفاده شده، اما چارچوب‌بندی آن به گونه‌ای است که تنها یک علت به ذهن مخاطب القا می‌شود: ناکارآمدی حاکمیت. این تکنیک که در مطالعات ارتباطات استراتژیک به «نشانه‌گذاری انتخابی» مشهور است، بر حذف پیچیدگی‌ها و برجسته‌کردن یک علت خاص تکیه دارد تا مسیر استدلال مخاطب به سمت مطلوب گوینده هدایت شود. نتانیاهو با این ترفند، بیش از هرچیز تلاش می‌کند ایده‌ی فروپاشی مدیریتی حکومت را به مخاطب ایرانی القا کند.
ترکیب «غرور تاریخی» و «احساس محرومیت کنونی» در این پیام، یک سازوکار هیجانی قوی را فعال می‌کند. از نظر روان‌شناسی سیاسی، زمانی که فاصله میان «آنچه هست» با «آنچه بود» و «آنچه باید باشد» به شکلی احساسی برجسته شود، خشم اجتماعی می‌تواند به سرعت از حالت پنهان به کنش آشکار برسد. این همان «دوگانه‌سازی هویتی» است که همزمان هم احساس افتخار و هم احساس تحقیر را برمی‌انگیزد. نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از این طریق دنبال تحریک عصبی مردم ایران و تشویق‌شان به حضور اعتراضی خیابانی است.
یک پیام برای چند هدف
اهداف چنین پیامی را باید در چند سطح همزمان جست‌وجو کرد. در سطح داخلی ایران، تضعیف اعتماد عمومی و سوق دادن نارضایتی منفعل به اعتراض فعال، مهم‌ترین هدف است. در سطح منطقه‌ای، القای تصویر ایران به‌عنوان کشوری با شکاف‌های اجتماعی عمیق، می‌تواند در ذهن بازیگران منطقه‌ای به کاهش وزن ژئوپلیتیک تهران کمک کند. در سطح بین‌المللی نیز، چنین روایتی می‌تواند مشروعیت لازم را برای افزایش فشارهای اقتصادی یا حتی اقدامات محدود نظامی فراهم آورد، به‌ویژه اگر افکار عمومی غرب با این تصور مواجه شود که ایران در آستانه فروپاشی داخلی است. حتی در سطح داخلی اسرائیل، چنین پیام‌هایی کارکردی مهم دارند: انحراف افکار عمومی از بحران‌های سیاسی و امنیتی داخلی و بازسازی تصویر رهبری «قدرتمند» که همچنان ابتکار عمل در برابر رقیب را در دست دارد.
زمان‌بندی انتشار این پیام نیز تصادفی نیست. هم‌زمانی آن با افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره تشدید تنش‌های امنیتی در منطقه، می‌تواند به‌عنوان یک مکمل روانی پیش از هرگونه اقدام میدانی یا خرابکارانه عمل کند. این هماهنگی زمانی، احتمالاً با هدف ایجاد یک اثر ترکیبی طراحی شده است؛ ترکیبی از فشار روانی، فشار رسانه‌ای و فشار امنیتی.
در نهایت، پیام نتانیاهو و تکرار این شیوه توسط دیگر مقامات اسرائیلی مثل نفتالی بنت، ایسراییل کاتز و اسموتریچ را باید نمونه‌ای از یک عملیات روانی ترکیبی دانست که با شناخت و بهره‌گیری موذیانه از مؤلفه‌های هویتی و روان‌شناختی جامعه هدف طراحی شده است. مقابله با چنین اقداماتی نه با واکنش‌های صرفاً احساسی و نه با بی‌اعتنایی ممکن است، بلکه نیازمند دو مسیر همزمان است: نخست، افشای روش‌ها و تکنیک‌هایی که در این پیام‌ها به‌کار می‌رود تا اثرگذاری آن بر افکار عمومی کاهش یابد؛ و دوم، رسیدگی واقعی و شفاف به مسائلی که این پیام‌ها بر آن دست می‌گذارند تا امکان بهره‌برداری تبلیغاتی از آنها کاهش پیدا کند. تنها با چنین رویکردی می‌توان در برابر مهندسی افکار عمومی که از مسیر تاریخ و بحران عبور می‌کند، ایستادگی مؤثر داشت.
اگرچه شاید تکراری باشد، اما خالی از فایده نیست گفتن اینکه نخست‌وزیر خونریز رژیم صهیونیستی، در جنگ 12 روزه علیه ایران، به طور عملی نشان داد که مقصودش از «رهایی بخشی مردم ایران» چیست! او در این جنگ، بیش از هزار نفر از مردم این سرزمین را به شهادت رساند که افزون بر چهار پنجم آنها از شهروندان غیرنظامی شامل کودکان و زنان و مردم عادی بودند. غیر از این، دوسال جنایت در غزه، و کشتار بیش از 60 هزار نفر از مردم این منطقه، و استفاده سخاوتمندانه از سیاست گرسنگی و قحطی، تفسیر او از آزادی مردم را به بهترین شکل عیان می سازد.
نورنیوز