×
سیاسی
شناسه خبر : 234968
تاریخ انتشار :

حسن بهشتی‌پور:

تجربه تعامل ایران و تروئیکای اروپا در پرونده هسته‌ای

بهشتی‌پور نوشت: «اروپا باید در جولای 2025 مسیر جدیدی را برگزیند؛ نه احیای قطعنامه‌های شورای امنیت؛ بلکه احیای سازوکارهای اعتمادساز، طراحی ابزارهای نظارت متقابل و بازنگری در ساختار حقوقی برجام متناسب با واقعیات امروز؛ می‌تواند به فعال شدن ابتکارات دیپلماتیک جدید کمک کند.»

نورنیوز ـ گروه سیاسی: حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل بین‌الملل، در یادداشتی نوشت: «ضرورت بازاندیشی در مسیر دیپلماسی- در آستانه دور جدید گفت‌وگوهای ایران و تروییکای اروپا در استانبول، بازخوانی تجربه مذاکرات هسته‌ای در سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ ضرورتی انکارناپذیر است. پرونده هسته‌ای ایران طی دو دهه گذشته، یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های دیپلماتیک جهان بوده است. در این میان، رفتار تروییکای اروپا (آلمان، فرانسه و بریتانیا) نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری اعتماد یا بی‌اعتمادی در روند گفت‌وگوها داشته است. اکنون که بار دیگر بحث بر سر استفاده از مکانیزم ماشه در فضای دیپلماتیک اروپا مطرح شده، ایران و تروییکا باید از تجربه تلخ گذشته درس بگیرند؛ تجربه‌ای که اگر نادیده گرفته شود، می‌تواند مسیر تقابل را احیا کرده و فرصت مصالحه را از بین ببرد.

پیشینه: از سعدآباد تا ارجاع پرونده به شورای امنیت- در فاصله سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶، ایران گام‌هایی داوطلبانه برای اعتمادسازی برداشت. توافق‌نامه‌های سعدآباد (اکتبر ۲۰۰۳)، بروکسل (فوریه ۲۰۰۴) و پاریس (نوامبر ۲۰۰۴) شامل تعلیق غنی‌سازی، توقف ساخت سانتریفیوژها و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی بودند. گزارش‌های رسمی مدیرکل وقت آژانس، محمد البرادعی، پایبندی ایران به این اقدامات را تأیید کرده‌بود (ارجاع به GOV/2003/75 و GOV/2004/11 و GOV/2004/83). اما در کمال شگفتی، تروییکای اروپا به‌جای تشویق ایران، طی سال ۲۰۰۴ چهار قطعنامه پیاپی در شورای حکام آژانس پیشنهاد کرد و  با رای اکثریت این شورا، در نهایت تصویب شد. مضمون این قطعنامه‌ها جنبه تنبیهی داشت و خواستار تعلیق‌هایی از سوی ایران شده بود. در واکنش به این رویکرد غیردوستانه ایران در مرداد سال ۱۳۸۴ (۲۰۰۵) پلمب تاسیسات UCF اصفهان و سپس نطنز در ماه همان سال را باز کرد و روند غنی‌سازی را از سر گرفت. این مسیر در نهایت به ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت در فوریه ۲۰۰۶ انجامید.

تروییکای اروپا؛ میان شفاف‌سازی ایران و فشارهای خارجی- ادعاهای اروپا مبنی بر «نگرانی از فعالیت‌های گذشته ایران» مربوط به دوره پیش از سال ۲۰۰۳ بود. با این حال، ایران با پذیرش اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و  تعلیق فعالیت‌های حساس هسته‌ای خود، عملا زمینه لازم برای شفاف‌سازی و اعتمادسازی را فراهم کرد. در این زمان مدیرکل وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌های خود پایبندی ایران به تعهدات داوطلبانه را تایید کرده بود. با این حال، اروپا بانی صدور قطعنامه‌های متوالی در شورای حکام می‎شد این اقدام نه‌تنها فرصت جبران گذشته را به ایران نداد، بلکه رویکرد فشار و تنبیه موجب واکنش تندتر ایران شد. این رفتار نه برمبنای تحلیل‌های فنی صرف از فعالیت‌های ایران بلکه عمدتا در جهت تامین رضایت سیاسی امریکا و اسراییل ارزیابی می‌شد.

امروز، در سال ۲۰۲۵، تکرار این الگو- یعنی بی‌توجهی به حسن نیت ایران و بازگشت به سیاست فشار- خطرناک‌تر از همیشه است، زیرا تروییکای اروپایی می‌خواهد از مکانیزم ماشه به عنوان اهرم باج خواهی مدرن از ایران استفاده کند. 

نقد حقوقی مکانیزم ماشه: چه کسی ناقض برجام بود؟- براساس ماده ۳۶ برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، مکانیزم ماشه تنها در صورت نقض فاحش تعهدات ازسوی یکی از طرفین قابل فعال‌سازی است. اما روند واقعی اجرا چنین است: ایران تا ماه می‌۲۰۱۸، بر پایه ۱۵ گزارش رسمی آژانس (از GOV/2016/46 تا GOV/2019/33)، به تمامی تعهدات خود پایبند بوده است؛ امریکا در می‌۲۰۱۸ با دستور رییس‌جمهور وقت (ترامپ) به‌ صورت یکجانبه و غیرقانونی از برجام خارج شد؛ اروپا وعده داد با اجرای طرح اینستکس خسارت ایران را جبران کند، اما عملا از ترس تحریم‌های ثانویه امریکا کاری از پیش نبرد؛ ایران پس از یک سال صبوری، در سال ۲۰۱۹ طبق ماده ۳۶ برجام، گام ‌به ‌گام تعهدات خود را کاهش داد و در هر مرحله اعلام کرد که در صورت اجرای تعهدات طرف مقابل، حاضر است به وضعیت قبل بازگردد. از منظر حقوق بین‌الملل، اقدام ایران واکنشی مشروع، قانونی و متناسب در چارچوب بندهای جبرانی توافق بود. در مقابل، امریکا و تروییکای اروپا به عنوان ناقضان اصلی توافق، صلاحیت حقوقی و اخلاقی برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه را از دست داده‌اند.

نتیجه‌گیری: راه‌حل پایدار، بازگشت به دیپلماسی مبتنی بر اعتماد متقابل- تجربه تلخ سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ نشان داد که فشار، صدور قطعنامه و رویکرد تنبیهی نه‌ تنها به نتیجه نخواهد رسید، بلکه مسیر تعامل را به تقابل تبدیل خواهد کرد. تکرار این خطا در شرایط کنونی ممکن است ایران را به اتخاذ تصمیم‌های سخت‌تری مانند خروج از معاهده NPT سوق دهد- نتیجه‌ای که برای همه طرف‌ها زیان‌بار و پرهزینه خواهد بود.

اروپا باید در جولای ۲۰۲۵ مسیر جدیدی را برگزیند: نه احیای قطعنامه‌های شورای امنیت؛ بلکه احیای سازوکارهای اعتمادساز، طراحی ابزارهای نظارت متقابل و بازنگری در ساختار حقوقی برجام متناسب با واقعیات امروز؛ می‌تواند به فعال شدن ابتکارات دیپلماتیک جدید کمک کند، زیرا درنهایت راه‌حل پایدار تنها از مسیر دیپلماسی واقع‌گرایانه، احترام متقابل و تضمین منافع طرفین خواهد گذشت.»


اخبار مرتبط
ارسال نامه تروئیکای اروپایی درباره مکانیسم‌ ماشه به سازمان ملل/خطر اعمال دوباره تحریم‌ها
چهارشنبه 1404/05/22 ساعت 14:45
فایننشال‌تایمز:
ارسال نامه تروئیکای اروپایی درباره مکانیسم‌ ماشه به سازمان ملل/خطر اعمال دوباره تحریم‌ها
روزنامه «فایننشال تایمز» در گزارشی مدعی شد که وزرای خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس که به طور جمعی با عنوان تروئیکای اروپا شناخته می‌شوند، روز سه‌شنبه در نامه‌ای به سازمان ملل هشدار دادند که اگر ایران اقدامی برای مذاکره نکند، خطر اعمال دوباره تحریم‌های «بازگشت خودکار» وجود دارد.
بقائی: ایران تحت فشار از حقوق هسته‌ای خود نخواهد گذشت
دوشنبه 1404/05/06 ساعت 01:00
بقائی: ایران تحت فشار از حقوق هسته‌ای خود نخواهد گذشت
سخنگوی وزارت خارجه کشورمان در مصاحبه با یک نشریه آلمانی تاکید کرد: ایران تحت فشار از حقوق هسته‌ای خود نخواهد گذشت.
پایان مشروعیت اروپا در برجام؛ چرا تروئیکا حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد؟
دوشنبه 1404/04/30 ساعت 11:19
نورنیوز ابعاد حقوقی صلاحیت تروئیکای اروپایی برای استفاده از مکانیسم ماشه را بررسی می‌کند؛
پایان مشروعیت اروپا در برجام؛ چرا تروئیکا حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد؟
حمایت آشکار سه کشور اروپایی از تجاوز نظامی اسرائیل به ایران، مشروعیت آن‌ها را به عنوان مشارکت‌کننده در برجام به چالش کشیده است. عراقچی در نامه‌ای به سازمان ملل تأکید کرد که اروپا دیگر صلاحیت فعال‌سازی مکانیسم ماشه را ندارد و باید در شورای امنیت سلب صلاحیت شود.
گفتگوی تلفنی وزیر امور خارجه با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی
سه‌شنبه 1404/03/27 ساعت 00:58
گفتگوی تلفنی وزیر امور خارجه با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی
در پی حملات رژیم صهیونیستی به خاک ایران، وزیر امور خارجه کشورمان در تماس تلفنی با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، ضمن تأکید بر حق دفاع مشروع ایران، خواستار محکومیت آشکار این تجاوز از سوی اروپا شد.
نظرات
آگهی تبلیغاتی

آخرین اخبار

موشک مافوق صوت به فرودگاه بن گورین اصابت کرد
رئیس جمهور برزیل با قاطعیت به ترامپ پاسخ داد
بازسازی مناطق آسیب‌دیده از جنگ 12 روزه در تهران به کجا رسید؟
معنای «مسیر ترامپ» بر حضور ایران و روسیه در قفقاز جنوبی
هشدار پلیس راه: ترافیک سنگین در جاده چالوس و هراز
لیندسی گراهام: قطع کمک به اسرائیل، مجازات الهی آمریکا را در پی دارد
رویارویی احتمالی بعدی ایران و اسرائیل؛ سناریوها و پیامدها
هیئت مدیره ایران خودرو به‌دلیل گران‌فروشی محکوم شد
مدل پایان جنگ اوکراین شبیه اشغال کرانه باختری است ؟
هوای تهران در وضعیت ناسالم؛ آلودگی به سطح قرمز رسید
عراقچی خطاب به غرب: اگر نتانیاهو خودش اعتراف کند باز هم یهودی‌ستیزی است؟
جزئیات تازه از انفجار شدید در منزل سرلشکر باقری
فیلم‌های سینمایی امروز تلویزیون | پنجشنبه 23 مرداد
مراسم جاماندگان اربعین حسینی با استقبال گسترده مردم تهران آغاز شد
پاری سن ژرمن قهرمان سوپر جام اروپا شد
وضعیت آب و هوا امروز پنج‌شنبه 23 مرداد 1404 + وضعیت استان‌ها
گامی دیگر برای حمایت از بازنشستگان؛ سقف وام فرزندان بازنشستگان دو برابر شد
گام دولت برای حمایت از کشاورزی؛ پرداخت 70 درصد مطالبات گندم‌کاران
آغاز فروش ویژه محصولات وارداتی سایپا با 4 خودروی پرطرفدار
حادثه تلخ و مرگبار اتوبوس زائران اربعین در بصره-شلمچه+ اسامی
حکم جدید دادگاه کانادا درباره سانحه هواپیمای اوکراین
افزایش حقوق کارکنان دولت و شهرداری‌ها در سال 1404 به مرحله نهایی رسید+جزئیات طرح
عربستان اظهارات نتانیاهو را به شدت محکوم کرد
مهاجرت مجری مشهور به خارج از کشور
ایران‌خودرو فروش خودرو با قیمت‌های جدید را متوقف کرد
اعتراض به جنگ غزه با آردپاشی در فرودگاه بن گوریون
سودان جنوبی ادعای گفت‌وگو با اسرائیل درباره اسکان فلسطینیان غزه را رد کرد
تأثیر موشک‌های ایران بر اسرائیل؛ موشک ها همچنان تلفات می گیرند
ترامپ به زلنسکی: برای آتش‌بس با پوتین ملاقات می‌کنم
حمله پهپادی اسرائیل؛ یک خودرو لبنانی در تیررس ارتش رژیم صهیونیستی قرار گرفت
مومنی: افزایش چشمگیر بازگشت زائران اربعین تا 4 روز آینده
وزیر خارجه فرانسه: درخواست تعلیق موقت تحریم‌های ایران را برای فرصت مذاکرات دادیم
قالیباف به نتانیاهو: در برابر درایت ملت ایران بیچاره و پریشان شده‌اید
انجمن داروسازان ایران از زمان توزیع سراسری واکسن آنفولانزا خبر داد
زمان و مکان خاکسپاری استاد فرشچیان اعلام شد
آیا مراکز معاینه فنی در ایام اربعین تعطیل خواهند بود؟
نظارت استراتژیک بر ایران؛ آمریکا برای نظارت بر ایران پایگاه نظامی می سازد
دومین عامل قتل محیط‌بان گلستان دستگیر شد
80 هزار فرصت شغلی برای معلولان تا پایان سال به واقعیت می‌پیوندد؟
ترامپ رسانه‌ها را به کارشکنی در دیدار با پوتین متهم کرد
چند درصد از بدهی میلیاردی بابک زنجانی تسویه شد؟
اردن: اظهارات خطرناک و تحریک آمیز نتانیاهو را به شدت محکوم می‌کنیم
مازندران در معرض خطر سیل؛ هشدارهای جدی به مردم اعلام شد
پسران بسکتبال ایران به فینال لیگ جوانان آسیا راه یافتند
دیدار نماینده ویژه روسیه با عراقچی
طالبان دوباره خبرساز شد؛ اعدام بی‌رحمانه نوجوان افغان به‌خاطر بازی با موبایل
جزئیات آزمون استخدامی بانک مرکزی اعلام شد؛ استخدام 600 نفر قطعی است
اطمینان فرمانده مرزبانی: هیچ خلأ امنیتی در مرزهای اربعین وجود نداشت
بازار مسکن در مسیر نزولی؛ قیمت هر متر خانه در شمال تهران 30 تا 50 میلیون تومان کاهش یافت
24 ساعت خشونت؛ بیش از 560 شهید و زخمی در حملات صهیونیستی به غزه