نورنیوز – گروه بین‌الملل: در اقدامی که بی‌تردید می‌توان آن را نقطه عطفی در دیپلماسی اروپایی درباره بحران فلسطین دانست، فرانسه روز پنجشنبه به صورت رسمی کشور فلسطین را به رسمیت شناخت. امانوئل ماکرون، اعلام کرد که پاریس در ماه سپتامبر، آینده، در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، کشور فلسطین را به رسمیت خواهد شناخت. این تصمیم صرفاً نشانه‌ی یک تحول نمادین نیست، بلکه بازتاب یک تغییر بنیادین در نگرش بین‌المللی به بزرگترین و طولانی‌ترین منازعه تاریخی خاورمیانه است؛ تغییری که می‌تواند پیامدهای ژئوپلیتیکی، حقوقی و حتی راهبردی قابل‌توجهی برای آینده نظم منطقه‌ای و جهانی در پی داشته باشد.
دلایل تصمیم فرانسه: از آرمان تا اضطرار
طبعاً وحشی‌گری‌ها و خشونت‌های بی‌مهار صهیونیست‌ها در اقدام علیه مردم غزه از طریق سلاح گرسنگی که بازتاب بسیار زیادی در افکار عمومی جهان داشته است، عامل مهمی در تصمیم اخیر پاریس می‌تواند باشد. از سوی دیگر، فرانسه از دیرباز خود را وارث سنت دیپلماسی چندجانبه‌گرایانه و مدافع حقوق بین‌الملل دانسته است. اما اقدام اخیر را نباید صرفاً در امتداد سیاست‌های سنتی پاریس تفسیر کرد. برعکس، چند عامل سیاسی و استراتژیک زمینه‌ساز این تغییر آشکار در سیاست رسمی فرانسه نسبت به مسئله فلسطین شده‌اند:
1. شوک غزه و افکار عمومی اروپا: پس از حمله هفتم اکتبر و جنگ غزه، افکار عمومی در فرانسه – به‌ویژه در میان جوانان و بدنه دانشگاهی – به‌شدت نسبت به کشتار غیرنظامیان فلسطینی حساس شد. فرانسه که خود میزبان بزرگترین جمعیت مسلمان اروپا است، در معرض فشارهای اجتماعی و رسانه‌ای جدی قرار گرفت.
2. شکست پروژه دو دولتی از منظر میدانی: با ادامه روند شهرک‌سازی غیرقانونی اسرائیل، تخریب منازل فلسطینیان، و محصور ماندن غزه در یک فاجعه انسانی، بسیاری از دولت‌های اروپایی به این نتیجه رسیده‌اند که تنها راه حفظ «دو دولتی» شناسایی رسمی دولت فلسطین است؛ اقدامی برای زنده‌کردن یک راه‌حل فراموش‌شده.
3. چرخش عمومی در اروپا: پس از تصمیم اسپانیا، ایرلند، نروژ، سوئد و برخی دیگر از کشورهای اروپایی در سال‌های گذشته، فشار برای همگرایی سیاسی در اتحادیه اروپا افزایش یافته است. فرانسه با این تصمیم، جایگاه رهبری خود در بلوک اروپایی را در این حوزه تثبیت کرده است.
4. توازن در روابط خاورمیانه‌ای: پاریس که در سال‌های اخیر با اتهام جانبداری از اسرائیل در افکار عمومی مسلمانان روبه‌رو بود، اکنون با این اقدام در پی بازتعریف بی‌طرفی راهبردی خود و بازسازی اعتماد در خاورمیانه است.
به‌رسمیت‌شناختن فلسطین از سوی فرانسه، یک نقطه عطف در مشروعیت‌یابی دولت فلسطینی در سطح حقوق بین‌الملل است. در نظام بین‌المللی، شناسایی دولت‌ها توسط سایر کشورها از مهم‌ترین مولفه‌های مشروعیت و اعمال حاکمیت است. پیش از این، بیش از ۱۴۰ کشور عضو سازمان ملل، فلسطین را به‌عنوان دولت مستقل به رسمیت شناخته‌اند، اما این شناسایی عمدتاً در میان کشورهای جنوب جهانی یا جهان اسلام صورت گرفته بود.
اقدام فرانسه به این معناست که یکی از قدرت‌های غربی، عضو دائم شورای امنیت و کشور پیشرو در اتحادیه اروپا، برای نخستین بار صراحتاً حاکمیت فلسطین را به رسمیت شناخته است. این یک ضربه دیپلماتیک به انحصار اسرائیل در روایت‌سازی از منازعه است و بر معادله قدرت نمادین در سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی تأثیر می‌گذارد.
پیامدهای بین‌المللی: تغییر صحنه دیپلماتیک
تصمیم فرانسه را باید در بستر یک تغییر ژئوپلیتیکی تدریجی اما تعیین‌کننده در جهان غرب دید. شناسایی فلسطین از سوی پاریس می‌تواند موجی از مشروعیت‌آفرینی دیپلماتیک برای دولت فلسطین در پی داشته باشد. به‌ویژه در شرایطی که میزان حمایت از اسرائیل در افکار عمومی جهان غرب به‌شدت افت کرده؛ چین، روسیه و کشورهای جنوب جهان به‌طور کامل پشت خواسته فلسطینیان ایستاده‌اند؛ و جناح دموکرات در ایالات متحده نیز به‌تدریج دچار انشعاب در حمایت بی‌قید و شرط از اسرائیل شده است.
اقدام فرانسه می‌تواند کشورهای بزرگی چون بلژیک، پرتغال و حتی ایتالیا را به این مسیر سوق دهد. گزارش‌هایی منتشر شده که حکایت از فشار برخی نمایندگان مجلس به دولت انگلیس دارد تا لندن هم تصمیمی مشابه پاریس اتخاذ کند. در این صورت، اتحادیه اروپا که سال‌ها در سیاست خارجی دچار دوگانگی در موضوع فلسطین بود، به یک موضع متحد نزدیک می‌شود.
در سوی مقابل میدان، اسرائیل در واکنش به شناسایی فلسطین، دولت‌های شناسایی‌کننده را به «تشویق تروریسم» متهم کرد. این واکنش، از یک سو نشانه انزوای فزاینده اسرائیل در صحنه بین‌المللی است، و از سوی دیگر، بر شکاف بین تندروی سیاسی در تل‌آویو و رویکردهای میانه‌روتر در غرب مهر تأیید می‌زند.
در ایالات متحده نیز، اگرچه دولت ترامپ همچنان مخالف به‌رسمیت‌شناختن یک‌جانبه فلسطین است، و وزیر خارجه آمریکا اقدام فرانسه را غیرقابل قبول ارزیابی کرد، اما شکاف در کنگره و افزایش فشار از سوی نهادهای حقوق بشری و جامعه دانشگاهی، می‌تواند در آینده زمینه‌ساز تغییراتی جدی‌تر باشد.
نهایت اینکه شناسایی رسمی کشور فلسطین توسط فرانسه را باید نقطه آغاز یک «بازتعریف مشروعیت» در مسئله فلسطین دانست. در جهانی که مشروعیت دیگر صرفاً از لوله تفنگ نمی‌آید، بلکه از اراده جامعه جهانی، افکار عمومی و پایبندی به اصول بین‌الملل ناشی می‌شود، فلسطین در حال بازسازی موقعیت خود به‌عنوان «قربانی مقاومت‌ورز» در برابر «اشغالگر نامشروع» است.
فرانسه، با این اقدام، نه تنها از سنت دوگانه‌اش در قبال اسرائیل و فلسطین فاصله گرفت، بلکه زمینه را برای تبدیل فلسطین به یک بازیگر حقوقی، دیپلماتیک و حتی سیاسی معتبر در صحنه بین‌المللی فراهم‌تر کرد. این اقدام، اگر با پیوستن سایر کشورهای اروپایی و فشار بر اسرائیل همراه شود، می‌تواند بخشی از مسیر احیای صلح در خاورمیانه باشد؛ صلحی که بیش از هر زمان دیگر، به «اخلاق جهانی» و عدالت تاریخی نیاز دارد.
نورنیوز