نورنیوز-گروه سیاسی: رهبر معظم انقلاب در مراسم سی‌وششمین سالگرد رحلت حضرت امام خمینی (ره) صبح روز چهارشنبه ۱۴ خرداد ۱۴۰۴ با سخنرانی بسیار مهمی استقلال را رکن عقلانیت انقلابی دانستند و با تأکید بر حق هسته‌ای ایران، ضمن دفاع از دیپلماسی عزتمندانه، بر تعامل در چارچوب حقوق ملت‌ها و مقابله با سلطه‌طلبی تأکید کردند.
توجه به این واقعیت که در اندیشه امام خمینی (ره)، استقلال صرفاً مفهومی سیاسی نبود، بلکه بسترساز هویتی نوین برای ملت‌هایی بود که از قرن‌ها سلطه‌پذیری رهایی یافتند ،می تواند تصویر تطبیقی دقیق تری از بیانات رهبری در تداوم پیگیری آرمان‌های بنیانگذار انقلاب اسلامی ارائه کند.
ایشان استقلال را به‌معنای «خروج از مدار سلطه» می‌دانستند؛ نه انزوای بین‌المللی. این گفتمان، امتداد طبیعی مبارزات ضداستعماری ملت‌ها و نافی نظمی است که زیر نقاب سازمان‌های بین‌المللی، خواهان بازتولید نابرابری و تبعیت کشورهای مستقل از قدرت‌های سلطه‌گر است. رهبرانقلاب با استناد به همین مبنا، یادآور شدند که عقلانیت امام در «ولایت فقیه» و «استقلال ملی» تبلور یافت؛ عقلانیتی که تعامل را می‌پذیرد اما سلطه را هرگز.
همچنین بیانات رهبری در آستانه شکل گیری تحولاتی تازه در مذاکرات هسته‌ای و ارائه طرح مکتوب آمریکا از مسیر عمان به ایران که موجی از گمانه‌زنی‌ها و تحلیل‌ها را در رسانه‌های داخلی و خارجی به راه انداخته، تعیین کننده اصول راهبردی جمهوری اسلامی ایران در این پرونده پرچالش نیز محسوب می شود. هرچند جمهوری اسلامی ایران تاکنون به‌صورت رسمی جزئیاتی از این طرح را تأیید یا رد نکرده، اما سخنان صریح رهبر انقلاب در چهاردهم خرداد، بی‌تردید پیام روشنی به طرف آمریکایی در خصوص چارچوب خطوط قرمز ایران نسبت به طرح ارائه شده نیز می تواند تلقی شود. رهبر معظم انقلاب با تمرکز بر دو مفهوم بنیادین "استقلال" و "حق قانونی غنی‌سازی" بار دیگر نشان دادند که جمهوری اسلامی نه تنها پذیرای تعامل است، بلکه مذاکره را از موضع اقتدار، قانون و عزت دنبال می‌کند.
در طرحی که رسانه‌های آمریکایی از آن سخن گفته‌اند، یکی از محورهای اصلی، موضوع غنی‌سازی در خاک ایران است؛ موضوعی که بلافاصله با مواضع علنی دونالد ترامپ نیز هم‌راستا شد. ترامپ به‌صراحت اعلام کرده که ایران نباید هیچ‌گونه غنی‌سازی انجام دهد. چنین رویکردی اگرچه در ظاهر یک مطالبه سیاسی به نظر می‌رسد، اما در واقع تلاشی برای ایجاد محرومیت حقوقی از مسیری است که ایران طبق قوانین معتبر بین‌المللی، حق بهره‌مندی از آن را دارد. بیانات رهبر انقلاب در این زمینه به‌مثابه رمزگشایی از محتوای همین طرح است؛ آن‌گاه که فرمودند؛ « شما بمب اتم دارید، به شما چه که ملت ایران غنی سازی داشته باشد یا نداشته باشد؟»
حق غنی‌سازی؛ فراتر از موضوعی سیاسی
در تبیین جایگاه حقوقی حق غنی‌سازی، سخنان رهبر انقلاب در چهاردهم خرداد نه‌تنها یک موضع‌گیری سیاسی، بلکه یک بازخوانی صریح و مستند از اصول حقوق بین‌الملل بود. طبق ماده ۴ معاهده NPT، کشورهای عضو حق دارند از فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای بهره‌مند شوند. ایران نیز به‌عنوان عضوی فعال و متعهد در این پیمان، سال‌هاست تحت نظارت‌های گسترده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار داشته و حتی فراتر از الزامات پروتکل الحاقی، سطحی بی‌سابقه از شفافیت را ارائه کرده است. از این منظر، طرح آمریکا مبنی بر توقف غنی‌سازی، نه‌تنها خلاف حقوق بین‌الملل است، بلکه نوعی تبعیض ساختاری علیه یک کشور مستقل به شمار می‌آید.
از سوی دیگر، منشور ملل متحد در ماده ۱ بند ۲ به حق ملت‌ها در تعیین سرنوشت علمی، اقتصادی و اجتماعی خود اشاره کرده است. محدودسازی برنامه‌های علمی-فناورانه ایران، نقض مستقیم همین اصل بنیادین است. بنابراین، جمهوری اسلامی ایران با استناد به این اسناد، نه‌تنها از موضع تقابل بلکه از جایگاه دفاع حقوقی، وارد بحث با طرف غربی می‌شود.
صنعت هسته‌ای؛ مصداقی از مقاومت فناورانه
در نظام فکری رهبر انقلاب، فناوری هسته‌ای تنها یک ابزار تکنولوژیک نیست؛ بلکه تجلی یک راهبرد کلان برای مقاومت در برابر سلطه‌طلبی بین‌المللی است. ایشان این مقاومت را نه در معنای رویارویی صرف، بلکه به‌عنوان تبلور عقلانیت در چارچوب استقلال ملی معرفی می‌کنند. به‌همین دلیل، وقتی از صنعت هسته‌ای سخن می‌گویند، آن را در پیوند با امنیت غذایی، درمان بیماری‌های خاص، توسعه انرژی پاک و رشد علمی جامعه تعریف می‌کنند.
این نگاه راهبردی، با مفهومی تحت عنوان «حق توسعه» (Right to Development) پیوند می‌خورد. حق توسعه، از سوی سازمان ملل متحد به‌عنوان یکی از حقوق بنیادین بشر شناخته شده و به معنای توانایی ملت‌ها برای بهره‌برداری از منابع خود در مسیر پیشرفت علمی، اقتصادی و اجتماعی است. فشار بر ایران برای کنار گذاشتن فناوری هسته‌ای، در واقع تلاشی برای خنثی‌سازی همین مسیر توسعه‌ای و شکلی از «محروم‌سازی فناورانه» است.
حاکمیت ملی و بازدارندگی؛ خطوط قرمز نظام
در بخش دیگری از سخنان خود، رهبر انقلاب با بیانی قاطعانه تأکید کردند که صنعت هسته‌ای جزو «حوزه‌های غیرقابل مداخله» در ساختار حاکمیتی ایران است. این موضع، علاوه بر ابعاد حقوقی، واجد پیام راهبردی نیز هست. آن‌گاه که می‌فرمایند: «نمی‌توانند هیچ غلطی بکنند»، این جمله صرفاً یک شعار نیست؛ بلکه بر پایه شبکه‌ای از بازدارندگی درون‌زا، یعنی اتکاء به توان بومی، حمایت مردمی و اقتدار دفاعی شکل گرفته است.
ماده ۲ بند ۷ منشور ملل متحد نیز بر اصل عدم‌مداخله در امور داخلی کشورها تأکید می‌کند. از این منظر، هرگونه تلاش برای تحمیل خواسته‌های سیاسی، خارج از چارچوب‌های حقوقی، نقض آشکار این اصل محسوب می‌شود. آمریکا و متحدانش که خود از بزرگ‌ترین دارنده‌های زرادخانه‌های اتمی در جهان‌اند، هیچ‌گونه مشروعیتی برای ممنوع‌کردن فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای ندارند؛ به‌ویژه وقتی این فناوری با شفافیت و همکاری با نهادهای بین‌المللی همراه است.
دیپلماسی متکی بر عزت؛ تعامل، نه تسلیم
در عین حال، بیانات رهبر انقلاب نشان داد که ایران همچنان مسیر دیپلماسی را باز نگه داشته است. اما این دیپلماسی نه‌از سر ضعف، بلکه بر پایه اقتدار، منطق و قانون دنبال می‌شود. «دیپلماسی عزتمندانه» کلیدواژه‌ای است که در سخنان ایشان پررنگ شد؛ دیپلماسی‌ای که بر مبنای حقوق ملت‌ها، کرامت ملی، استقلال، و منافع راهبردی طراحی شده و با هیچ‌گونه فشار، تهدید یا تحقیر قابل معامله نیست.
در همین چارچوب، پاسخ ایران به طرح پیشنهادی آمریکا هنوز اعلام نشده، اما مواضع رهبری، معیارهای روشن و کاملا دقیقی برای هرگونه تعامل یا توافق را ترسیم کرده است. این چارچوب عبارت است از: احترام به حقوق شناخته‌شده بین‌المللی، حفظ کامل حق غنی‌سازی، و پرهیز از هرگونه محدودیت تبعیض‌آمیز.
رمزگشایی از مواضع رهبر انقلاب؛ تداوم راه امام خمینی (ره)
سخنان رهبر انقلاب در مراسم سالگرد ارتحال امام خمینی (ره)، بیش از آنکه صرفاً موضعی درباره پرونده هسته‌ای ایران باشد، بازخوانی راهبردی از بنیان‌های فکری انقلاب اسلامی بود. ایشان با تأکید بر اینکه «استقلال، رکن عقلانیت انقلابی» است، نشان دادند که مفهوم استقلال در جمهوری اسلامی نه به معنای انزوا، بلکه خروج از مدار سلطه است. این نگاه، مستقیماً با اندیشه امام خمینی پیوند دارد که استقلال را ستون هویت ملت‌های آزاد می‌دانستند.
امروز نیز، در مواجهه با قدرت‌هایی که در پی بازتولید سلطه از مسیر دیپلماسی اجباری هستند، رهبر انقلاب همان گفتمان را تکرار می‌کنند: تعامل آری، سلطه‌پذیری هرگز. با چنین رویکردی، هر طرحی که ایران را از حقوق مشروع خود محروم کند، نه‌تنها مردود، بلکه فاقد کارکرد حتی در چارچوب یک مذاکره به ظاهر تعامل جوبانه خواهد بود.
نورنیوز