نورنیوز-گروه سیاسی: رزمایش مشترک نظامی ایران و آذربایجان که روز چهارشنبه به پایان رسید همزمان با تلاش‌های دیپلماتیک برای بازسازی اعتماد میان دو کشور و تقویت همکاری‌های امنیتی در امتداد مرز مشترک دو کشور انجام گرفت.
بر اساس گزارش‌های رسمی، این رزمایش در منطقه‌ای نزدیک به رودخانه ارس برگزار شد و شامل آموزش میدانی برای نیروهای ویژه بود. واحدهایی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش ایران در کنار ارتش جمهوری آذربایجان در این رزمایش شرکت داشتند. هدف از این رزمایش، تقویت هماهنگی میدانی و تبادل تخصص در مقابله با تهدیدهای فرامرزی مانند تروریسم و قاچاق اسلحه بود.
این اقدام پس از سفر اخیر (دکتر) مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران به باکو صورت گرفت که در آن دو طرف در خصوص گسترش همکاری‌های استراتژیک در زمینه‌های دفاعی و اقتصادی به توافق رسیدند.
این رزمایش به عنوان نشانه‌ای از تمایل مشترک دو کشور برای پشت سر گذاشتن تنش‌هایی به شمار می رود که پس از حمله به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران در سال ۲۰۲۳ رخ داد. رسانه‌های ایران در روز پایانی رزمایش از اعدام فرد مهاجم به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران خبر دادند. این اقدام به عنوان نشانه‌ای از حسن نیت تلقی می‌شود.
ابعاد دیپلماتیک و امنیتی
این مانور بخاطر برگزار شدن در منطقه‌ای حساس که صحنه درگیری‌های مکرر بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بوده، مورد توجه ویژه قرار گرفته است. این امر به آن ابعاد ژئوپلیتیکی فراتر از چارچوب نظامی بخشیده و ناظران را بر آن داشته تا آن را به طور همزمان در بردارنده پیام برای تل‌آویو و ایروان بدانند دال بر اینکه تهران همواره در ترتیبات امنیتی شکل گرفته در قفقاز جنوبی حضور داشته است.
حسین حقیان پژوهشگر مسائل نظامی در ایران در گفت وگو با الجزیره نت خاطرنشان کرد: رزمایش‌های نظامی چندملیتی معمولاً برای اهداف متعددی از جمله افزایش آمادگی رزمی و افزایش هماهنگی مشترک برای مقابله با تهدیدها به ویژه تهدیدهای تروریستی انجام می‌شوند.
حقیان گفت: رزمایش اخیر میان ایران و جمهوری آذربایجان در همین چارچوب شکل گرفت اما در عین حال به همان اندازه در بردارنده ابعاد دیپلماتیک مهمی است.
حقیان تاکید کرد: این مانور بخشی از مجموعه رزمایش‌های مورد توافق و سازمان یافته میان دو کشور به شمار می رود و از یک برنامه همکاری نظامی بلندمدت میان تهران و باکو حکایت دارد.
بر اساس ارزیابی حقیان ، این رزمایش در بردارنده دو بعد دیپلماتیک مهم است که عبارتند از:
اولین بعد : در ارتباط با تغییرات ژئوپلیتیک شکل گرفته پس از جنگ قره باغ در منطقه قفقاز است زیرا ایران در صدد همگام شدن با نظم جدید منطقه ای، حفظ نفوذ خود در منطقه و عدم انحراف از معادلات امنیتی خویش است.
او در همین رابطه یادآور شد: انجام رزمایش در منطقه قره‌باغ به وضوح از ادامه نفوذ ایران در آنجا حکایت دارد.
دومین بعد : در ارتباط با آن چیزی است که حقیان از آن به عنوان « مهندسی روابط پیچیده بین ایران، جمهوری آذربایجان و اسرائیل» نام برد.
حقیان توضیح داد : تهران در صدد تقویت روابط نظامی و امنیتی خود با باکو است تا کنترل جمهوری آذربایجان را در اختیار گرفته و این کشور را از محور اسرائیل دور نگه دارد به ویژه با توجه به اینکه همکاری تل‌آویو و باکو در زمینه تسلیحات و فناوری دفاعی عمق بیشتری به خود گرفته است.
حقیان افزود: اسرائیل هنوز موفق به سازماندهی رزمایش نظامی مشترک با جمهوری آذربایجان نشده و بر همین اساس ایران در همین رابطه بر اسرائیل پیش افتاده است.
حقیان احتمال می دهد که گام های یاد شده بتواند راه را برای قراردادهای تسلیحاتی آینده میان تهران و باکو هموار نماید به ویژه با توجه به اینکه ایران جایگزین‌های داخلی مانند پهپادهای انتحاری و موشک‌های ضد تانک برای برخی از سلاح‌های اسرائیلی که جمهوری آذربایجان به آنها متکی است، در اختیار دارد. این امر همکاری نظامی بین دو طرف را به گزینه‌ای مستقل‌تر و کم‌هزینه‌تر تبدیل می‌کند.
پیام های میدانی
در همین راستا محمد مهدی یزدی کارشناس مسائل نظامی در گفت وگو با الجزیره نت ابراز داشت : رزمایش اخیر بین ایران و جمهوری آذربایجان تکمیل کننده توافق های قبلی منعقد شده بین رهبران دو کشور به ویژه در سطح ریاست جمهوری است.
یزدی خاطرنشان کرد: اولین رزمایش مشترک بین دو طرف در نوامبر سال گذشته در استان اردبیل واقع شمال غربی ایران انجام شد.
یزدی افزود: هدف اصلی این رزمایش ها تقویت هماهنگی و ارتقای سطح همکاری‌های دوجانبه به ویژه در حوزه نظامی است زیرا این گام نشان دهنده تعهد دو طرف در جهت تحکیم بخشیدن به مشارکت دفاعی خود در یک مرحله حساس منطقه‌ای است.
او تأکید کرد: حضور نیروهای هر دو کشور در خاک خود یک فرصت عملی برای بررسی دقیق قابلیت‌های دفاعی و تهاجمی یکدیگر فراهم می‌کند و به ایجاد اعتماد نظامی و افزایش آمادگی مشترک کمک می‌کند.
یزدی خاطرنشان کرد: همکاری نظامی بین ایران و جمهوری آذربایجان بدون شک با پیامدهای منطقه‌ای همراه است.
وی توضیح : نزدیک شدن دو کشور به یکدیگر می تواند در بردارنده پیامی برای اسرائیل باشد که دارای روابط امنیتی و نظامی رو به رشدی با باکو است.
یزدی معتقد است که رزمایش های ایران و جمهوری آذربایجان ممکن است تل آویو را به تجدیدنظر در ابعاد حضور خود و ماهیت آن در خاک جمهوری آذربایجان وادار کند.
یزدی در پایان تصریح کرد: تهران به دنبال ایفای نقش بیشتر در مدیریت موازنه‌های منطقه‌ای، به ویژه در مورد اختلافات موجود میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان است.
یزدی تأکید کرد: ایران امیدوار است بتواند نقش میانجی مؤثری ایفا کند و از ترتیبات امنیتی در منطقه قفقاز بی‌نصیب نماند.
در حالی که باکو به دنبال ایجاد موازنه میان شرکای خویش است، به نظر می‌رسد تهران تصمیم گرفته در عرصه‌های امنیتی حیاتی خود صرفاً یک تماشاگر نباشد.
در این بستر پیچیده منطقه‌ای به نظر می رسد رزمایش های "ارس ۲۰۲۵" چیزی بیش از یک رزمایش نظامی صرف است. این امر نشان دهنده تلاش ایران برای تغییر موقعیت خود در قفقاز جنوبی از راه همکاری با جمهوری آذربایجان در مواجهه با نفوذ فزاینده اسرائیل و خلاء امنیتی ناشی از تغییرات ژئوپلیتیکی است.
الجزیره