از دوحه تا آنکارا؛ معمای قدرت در دولت انتقالی سوریه

نور نیوز -گروه بین الملل: چهار ماه پس از فروپاشی ساختار قدرت بشار اسد، سوریه با دولتی روبه‌روست که در ظاهر نوگرا و در باطن وابسته به شبکه‌های قدیمی افراط‌گر می باشد. احمد الشرع، رئیس دولت انتقالی، پس از دیدارهای مختلف و جنجالی با ترامپ در ریاض، ولیعهد سعودی، امیر قطر و مقامات امارات و لبنان، برای دومین‌بار به ترکیه رفت تا ضمن گفت‌وگو با اردوغان، هماهنگی‌های امنیتی و سیاسی را تعمیق بخشد. در نگاه اول، این تحرکات نشانه‌ای از ثبات دیپلماتیک است، اما ترکیب کابینه و پیشینه فکری برخی اعضا، تردیدهای مهمی برمی‌انگیزد.

چهره پنهان دولت جدید

بسیاری از چهره‌های کلیدی در دولت شراع، سابقه عضویت در گروه‌هایی چون جبهه‌النصره، احرارالشام و حتی شاخه‌های جداشده از داعش را دارند. هرچند آن‌ها اکنون با شعار "میانه‌روی" سخن می‌گویند، اما این گذشته نمی‌تواند از چشم ناظران منطقه‌ای و بین‌المللی پنهان بماند. ترکیه، که سال‌هاست از معارضان حمایت می‌کرد، امروز در موقعیتی قرار دارد که در عین بهره‌برداری از دولت جدید، باید مراقب بازتولید افراط‌گرایی در مرزهای جنوبی‌اش باشد.

آنکارا؛ حامی یا طراح؟

تحلیل‌گران منطقه‌ای معتقدند روی‌کارآمدن احمد الشرع، با چراغ سبز و طراحی راهبردی آنکارا انجام شده است. آموزش نظامی بخشی از نیروهای جدید سوری در ترکیه، پشتیبانی امنیتی از نهادهای انتقالی و لابی‌گری فعال برای مشروعیت‌بخشی به دولت شراع، مؤید این ادعاست. هرچند اردوغان در اظهاراتش بر «خواست ملت سوریه» تأکید دارد، اما وزن ترکیه در این معادله به‌قدری بالاست که استقلال واقعی دولت جدید را زیر سؤال برده است.

اردوغان، آوارگان و مناطق امن

موضوع بازگشت آوارگان سوری یکی از محورهای مهم مذاکرات اردوغان و شراع بود. ترکیه، که میزبان حدود ۳.۵ میلیون آواره است، با فشارهای داخلی مواجه بوده و اکنون تلاش دارد با همکاری دولت جدید، زمینه بازگشت امن را فراهم کند. اما این "مناطق امن" عمدتاً تحت کنترل گروه‌های پیشین سلفی قرار دارند و مشخص نیست تا چه اندازه برای بازگشت داوطلبانه و پایدار آوارگان مناسب‌اند.

توازن امنیت و افراط

ترکیه در دوراهی سختی قرار گرفته است: از سویی به دنبال برقراری نظم نوین در سوریه است، و از سوی دیگر، از احیای جریان‌های تندرو در مناطق مرزی بیم دارد. دولت شراع نیز در تلاشی توأمان، هم به دنبال کسب مشروعیت است و هم در پی حفظ بدنه‌ای از نیروهای وفادار با سابقه جهادی است؛ مسیری که می‌تواند به چالش بزرگی در روابط دمشق–آنکارا تبدیل شود.

 دیپلماسی مشروط

اگرچه سفر سوم احمد الشرع به آنکارا گامی دیگر در روند عادی‌سازی و بازتعریف مناسبات سوریه با همسایگانش است، اما این دیپلماسی همچنان زیر سایه‌ی افراط‌گرایی و وابستگی‌های ایدئولوژیک پیش می‌رود. آینده این روابط بستگی به شفافیت دولت انتقالی، قطع نفوذ گروه‌های جهادی و مدیریت منافع ترکیه در چارچوب منافع ملی سوریه دارد.