نورنیوز _ گروه اقتصادی: چند ماهی است که بازار روغن‌های خوراکی، در فروشگاه‌ها با چالش روبرو شده است. آنچه در ظاهر به‌عنوان "افزایش تقاضا" یا "اصلاحات مالیاتی" مطرح می‌شود، در واقع سایه‌ای بر مشکلات عمیق‌تری انداخته که از قاچاق گسترده و احتکار کالا گرفته تا فروش اجباری روغن به همراه اقلامی نظیر رب گوجه‌فرنگی، تن ماهی و کیک و کلوچه را شامل می‌شود.
گره کور تأمین؛ جای خالی روغن در قفسه‌ها
با وجود مصوبه افزایش حدود ۲۰ درصدی قیمت روغن در دی ماه ۱۴۰۳، مشاهدات میدانی در روزهای اخیر در برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای نشان می‌دهد که برخی از آن‌ها یا اصلاً روغن عرضه نمی‌کنند یا آن را فقط در قالب فروش‌های ترکیبی عرضه می‌کنند. به عبارتی، مشتریان برای خرید یک بطری روغن مایع، ناچارند اقلامی دیگر را نیز به اجبار بخرند. این موضوع برای خانوارها نگران‌کننده است، اما فشار اصلی متوجه صنوف و تولیدکنندگان کوچک است که برای ادامه فعالیت خود به روغن نیاز دارند.
روغن صنف و صنعت؛ دو برابر قیمت مصوب و بدون فاکتور
در حالی که قیمت درج‌شده بر روی حلب‌های ۱۶ کیلویی روغن مشخص است، برخی صنوف گزارش داده‌اند که این محصول را تنها با قیمت‌های دو برابری و آن هم بدون فاکتور رسمی دریافت می‌کنند. این شیوه توزیع، نه‌تنها تخلف آشکار است، بلکه امکان پیگیری حقوقی را برای خریداران ناممکن می‌سازد و فضا را برای سودجویی واسطه‌ها باز می‌گذارد.
نقش کمرنگ نظارت؛ تخلفاتی که ادامه دارد
«حمیدرضا رستگار» رئیس اتاق اصناف تهران، با اشاره به غیرقانونی بودن فروش اجباری گفت: هرگونه فروش اجباری یا فروش ترکیبی که اجبار در آن باشد، تخلف محسوب می‌شود. هیچ واحد صنفی یا فروشگاهی اجازه ندارد مشتری را مجبور به خرید چند کالای همراه کند. قیمت فروش باید دقیقاً مطابق با نرخ درج‌شده روی کالا باشد و تخلف در این زمینه، قابل پیگیری است.
رستگار در خصوص سازوکارهای نظارتی نیز افزود: نظارت توسط بازرسان اتحادیه‌ها، اتاق‌های اصناف و سازمان‌های تعزیراتی انجام می‌شود. اگر شهروندان با مواردی از تخلف روبرو شدند، می‌توانند با شماره‌های ۱۲۴ یا ۱۳۵ تماس بگیرند یا شکایت خود را به صورت حضوری به واحد نظارت و بازرسی اتاق اصناف ارائه دهند.
از قاچاق تا کمبود ساختگی؛ مسئولیت با کیست؟
در شرایطی که کارخانه‌های تولید روغن در دی‌ماه افزایش قیمت دریافت کرده‌اند و مشکلی در واردات مواد اولیه گزارش نشده، دلیل کمبود در بازار و عدم دسترسی عمومی به این کالای اساسی چه می‌تواند باشد؟ کارشناسان اقتصادی معتقدند بخشی از تولیدات به سمت قاچاق سوق داده می‌شود و بخشی نیز در انبارها برای فروش در قالب بسته‌های ترکیبی یا در بازار آزاد نگهداری می‌شود. همین روندها، بازار را دچار «کمبود ساختگی» کرده و اعتماد عمومی را نسبت به کارآمدی نظام توزیع و نظارت خدشه‌دار کرده است.
جمع‌بندی: ضرورت بازنگری در نظام توزیع و نظارت
بازار روغن در ایران امروز به میدان رقابت میان تولیدکنندگان، دلالان، فروشگاه‌ها و دستگاه‌های نظارتی بدل شده است؛ رقابتی که مصرف‌کننده نهایی، بازنده اصلی آن است. تداوم وضعیت موجود می‌تواند در آینده نزدیک نه تنها بازار روغن، بلکه سایر کالاهای اساسی را نیز با بحران مشابهی مواجه کند؛ مگر آنکه اراده‌ای جدی برای اصلاح مسیر توزیع، حذف واسطه‌های سودجو و تقویت ساختارهای نظارتی شکل بگیرد.
ایسنا