نورنیوز-گروه فرهنگی: صبح روز دوشنبه ۲۲ اردیبهشت ماه ۱۴۰۴، نجف اشرف میزبان یکی از تأثیرگذارترین دیدارهای علمی و مرجعیتی سال‌های اخیر بود. دیدار آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، مفسر بزرگ قرآن و فیلسوف عقل‌گرای معاصر، با آیت‌الله سید علی سیستانی، مرجع عالیقدر تشیع، صرفاً یک ملاقات تشریفاتی یا دوستانه نبود؛ بلکه رخدادی معنادار بود که باید آن را در چارچوب ژئوپولتیک فرهنگی جهان تشیع و ضرورت بازآرایی وحدت حوزه‌های علمیه تحلیل کرد.
وقتی تفسیر با تدبیر پیوند می‌خورد
در این دیدار، آیت‌الله جوادی آملی مجموعه ۸۰ جلدی تفسیر گرانسنگ تسنیم را به آیت‌الله سیستانی اهدا کردند. این اثر که حاصل بیش از چهار دهه تلاش علمی مستمر است، از سوی مرجع عالیقدر نجف با کمال احترام دریافت شد و به‌روشنی مورد تحسین قرار گرفت.
آیت‌الله سیستانی با صراحت بیان کردند که تفسیر تسنیم «افتخاری برای شیعه» است و از تلاش ۴۰ ساله جوادی آملی در محضر قرآن تجلیل کردند. آن‌چه در این رخداد بیش از همه معنا داشت، پیوند میان عقلانیت تفسیری حوزه قم و تدبیر اجتماعی مرجعیت نجف بود؛ یعنی امتداد دو مسیر که به یک افق ختم می‌شوند: قرآن به‌عنوان اصل و محور دین.
قرآن؛ معیار نهایی در فهم دین
آیت‌الله سیستانی در سخنی مهم تأکید کردند که «روایات اهل بیت باید به قرآن عرضه شود» و تنها در صورت انطباق با آن معتبرند. این سخن، نشان از رویکردی عمیقاً قرآنی، عقلانی و اعتدالی دارد که در برابر تحجر و افراط ایستاده و دین را از دام خرافه و سطحی‌نگری می‌رهاند. این نگرش، با مبانی تفسیر تسنیم نیز کاملاً هم‌خوان است؛ تفسیری که بر عقل، وحی و فطرت استوار است و از مبانی فلسفی، کلامی و عرفانی برای فهم قرآن بهره می‌برد. این هماهنگی رویکردها، نقطه اتصال عملی میان دو جریان بزرگ فکری در دنیای تشیع بود.
قم و نجف؛ دو بال یک پرواز
در زمانی که برخی جریان‌ها می‌کوشند میان دو حوزه قم و نجف شکاف بیندازند یا روایت‌های موازی و متعارض از مرجعیت شیعه ارائه دهند، آیت‌الله سیستانی با صراحت اعلام کردند که «نگاه ما به قم و نجف هیچ تفاوتی ندارد» و در حد توان از هر دو حمایت خواهد شد. این جمله، نه فقط پاسخی به زمزمه‌های تفرقه‌افکنانه، بلکه تأکیدی بر وحدت راهبردی است. قم و نجف، دو رکن بنیادین تولید علم دینی، اخلاق اسلامی و سیاست اجتماعی شیعه‌اند و بقای اسلام عقلانی و اعتدالی، در گرو هم‌افزایی این دو مدرسه است.
مرجعیت، سنگر مردم در برابر بحران
آیت‌الله جوادی آملی نیز در این دیدار، شخصیت آیت‌الله سیستانی را «نعمت بزرگ برای حوزه‌های علمیه و مردم عراق» دانستند و نقش مرجعیت در حمایت از مردم، مقابله با داعش و حفظ نظام اجتماعی عراق را ستودند. ایشان تأکید کردند که نجف منشأ برکاتی برای کل جهان اسلام بوده و هست.
این دیدگاه، مرجعیت را از ساحات صرفاً فقهی فراتر می‌برد و آن را نهاد هدایت اجتماعی، سنگر مردم در برابر بحران ها، و تکیه‌گاه امنیتی و فرهنگی جوامع می‌داند. در زمانه‌ای که فاصله دین و زندگی روزمره مردم افزایش یافته، این تفسیر از مرجعیت، ضرورتی حیاتی برای بازسازی رابطه مردم با دین است.
شنیدن کی بود مانند دیدن؟
آیت‌الله سیستانی در عبارتی زیبا و پرمعنا خطاب به آیت‌الله جوادی آملی گفتند: «ما اوصاف شما و آثار علمی‌تان را بسیار شنیده بودیم، اما شنیدن، کی بود مانند دیدن؟» این جمله، افزون بر جنبه عاطفی، پیام تأیید و تجلیل علمی دارد؛ تأییدی که در فضای سنتی حوزه‌های علمیه، جایگاهی بس بلند دارد و گاه به‌مثابه «مهر اعتبار» برای یک عمر تلاش فکری تلقی می‌شود.
کلام آخر
دیدار دو فقیه و مرجع بزرگ، اگرچه چند ساعت بیشتر طول نکشید، اما بازتاب آن، سال‌ها در فضای فکری و اجتماعی شیعه خواهد ماند. این دیدار، نه فقط به هم‌افزایی علمی دو شخصیت، بلکه به ترسیم الگویی روشن از مرجعیت قرآنی، عقلانی و مردمی انجامید. الگویی که در مواجهه با چالش‌های نوظهور جهان اسلام، راه‌گشا خواهد بود.