نورنیوز-گروه اجتماعی: اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) که در زبان عامیانه به آن "بیش‌فعالی" می‌گویند، یک اختلال عصبی-رشدی است که با مشکلاتی در توجه، تمرکز و رفتارهای بی‌احتیاطی همراه است. برخلاف باور عمومی، این اختلال صرفاً یک مشکل رفتاری یا مرتبط با کودکان پرانرژی نیست و می‌تواند تأثیرات عمیق و ماندگاری بر زندگی فرد و جامعه داشته باشد.
فراوانی و شناسایی بیش‌فعالی در کودکان
دکتر زهرا نقش، روانشناس تربیتی و دانشیار دانشگاه تهران، درگفت وگو با نورنیوز گفت: بیش از ۴۰ درصد مراجعان به مراکز مشاوره با این اختلال مواجه هستند. بسیاری از این افراد ابتدا به دلیل اضطراب یا افت تحصیلی مراجعه می‌کنند، اما پس از ارزیابی مشخص می‌شود که به ADHD مبتلا هستند.
به گفته وی، کودکان معمولاً از سن ۶ تا ۱۸ سالگی این اختلال را تجربه می‌کنند و رفتار آن‌ها با افزایش سن تغییر می‌کند. والدین اغلب زمانی که کودکشان وارد مدرسه می‌شود و با مشکلاتی همچون افت عملکرد و کمبود تمرکز روبه‌رو می‌شود، به این اختلال پی می‌برند. این در حالی است که اگر رفتارهای غیرعادی زودتر شناسایی شود، درمان مؤثرتری امکان‌پذیر خواهد بود.
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود: فرد دارای اختلال بیش فعالی اگر به روانپزشک مراجعه کند بلافاصله درمان دارویی برای او تجویز می شود درحالیکه براساس تحقیقات علمی کودک زیر 12 سال نباید برای این اختلال دارو مصرف کنند.
نقش ادامه داد: تجویز دارو بعنوان خط اول درمان و صرفا برای کنترل فرد بستگی به موقعیت و شدت اختلال فرد دارد چراکه اگر به موقع درمان نشود به تدریج و در سنین بالاتر دچار اختلال خلق می شود اما سعی می شود بعد از سن 12 سالگی کنار درمان رفتاری دارو هم تجویز شود.
پیامدهای اختلال ADHD
این اختلال به مشکلات رفتاری محدود نمی‌شود و می‌تواند جنبه‌های مختلفی از زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. رفتارهای تکانشی افراد مبتلا، خطر بروز حوادث و آسیب‌های جسمانی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، اختلالات دیگری مانند اضطراب، افسردگی و مشکلات کنترل خشم نیز اغلب با ADHD همراه هستند و می‌توانند زندگی فرد را پیچیده‌تر کنند. مدیریت نادرست این اختلال ممکن است باعث مشکلات تحصیلی، شغلی و حتی آسیب‌های اجتماعی گسترده شود.
علل و عوامل مؤثر در بروز اختلال
علت اصلی این اختلال معمولاً ژنتیکی است، اما عوامل محیطی نیز می‌توانند در بروز یا تشدید آن نقش داشته باشند. آلودگی هوا، تماس با سرب، و حتی مصرف مواد مخدر در دوران بارداری از جمله عوامل شناخته‌شده هستند. اگرچه ADHD قابل درمان نیست، می‌توان آن را با مداخلات مناسب کنترل کرد.
راهکارهای درمان و مدیریت ADHD
دارودرمانی یکی از روش‌های رایج برای مدیریت این اختلال است و از داروهایی مانند ریتالین برای کاهش علائم استفاده می‌شود. با این حال، مصرف دارو به‌ویژه در کودکان زیر ۱۲ سال باید با احتیاط و همراه با درمان‌های رفتاری انجام شود. روان‌درمانی نیز به تقویت مهارت‌های شناختی، کنترل خشم و کاهش اضطراب کمک می‌کند. علاوه بر این، آگاهی والدین و آموزش آن‌ها درباره اختلال نقش مهمی در مدیریت بهتر رفتار کودکان مبتلا دارد.
چالش‌های نظام سلامت در مدیریت ADHD
چالش‌های نظام سلامت در برخورد با ADHD شامل کیفیت خدمات درمانی و تجویزهای غیراصولی است که گاه به جای بهبود، به بیمار آسیب می‌رسانند. این موضوع نشان‌دهنده ضرورت اصلاح نظام سلامت و افزایش آگاهی عمومی و تخصصی است. پیشگیری، آگاهی‌بخشی و درمان جامع می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا و کاهش آسیب‌های اجتماعی مرتبط با این اختلال کمک کنند.
نورنیوز