نورنیوز – گروه اجتماعی: سربازان به عنوان بخشی مهم از نیروهای مسلح کشور نقش مهمی در ایجاد نظم و امنیت بر عهده دارند. نیروی جوانی و پویایی آنها سرمایه‌ای ارزشمند برای آینده کشور نیز به شمار می‌رود، چه آن دسته‌ای که در مشاغل نظامی به انجام وظیفه ادامه می‌دهند و چه گروهی که وارد بازار کار شده و راه توسعه کشور را هموار می‌کنند. از این رو توجه به مسائل و مشکلات سربازان دارای اهمیت است. این مسائل ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را در برمی‌گیرد که در بسیاری مواقع تفکیک آنها به لحاظ در هم تنیدگی‌شان در این دوران چندان میسر نیست. اما مشکلات اقتصادی سربازان همواره به عنوان عاملی مهم همواره مورد توجه کارشناسان و مسئولان قرار گرفته به گونه‌ای که بخش مهمی از چالش‌های دوران سربازی را با آن مرتبط می‌دانند.
در پژوهشی با عنوان «واکاوی علل فرار از خدمت سربازی: یک مطالعه کیفی» که در زمستان 2022 از سوی جواد چنگی آشتیانی و همکاران انجام و نتایج آن در نشریه تخصصی «امور مراقبتی نظامی» منتشر شده است، کد مشکلات اقتصادی یکی از مفاهیم به دست آمده و از جمله علل فرار سربازان بوده است. جامعه هدف این پژوهش شامل سربازانی است که دارای سابقه فرار از خدمت سربازی بوده‌اند و طی مصاحبه های کیفی که با آنها انجام شده، مشخص شده که مشکلات اقتصادی، آسیب‌های خانوادگی، جا به جایی جغرافیایی، بیماری خود یا اعضای خانواده و فرهنگ پذیری پایین از جمله مهم‌ترین دلایل آنها برای فرار از خدمت بوده است.
برخی مصاحبه شوندگان این پژوهش عنوان کرده‌اند که به خاطر شرایط مالی خانواده دیگر امکان حضور در پادگان را نداشته‌اند و مجبور بوده‌اند برای تأمین مخارج از سربازی فرار کنند.
برای جبران بخشی از نیازهای مالی سربازان، حقوق سربازی به عنوان راهکاری قابل انجام در نظر گرفته شده و افزایش آن همواره از جمله دغدغه‌های سربازان به شمار رفته است. میزان پایین این حقوق در سال‌های گذشته اما بسیاری از سربازان را به کل از چنین مقرری ناچیزی نا امید کرده بود چنانکه آن را حتی جوابگوی نیازهای بسیار ساده و روزمره خود نیز نمی‌دیدند.
طبق قانونی که در سال ۱۳۸۸ به تصویب رسید حقوق سربازان وظیفه حداقل ۶۰ درصد حقوق کارکنان نیروهای مسلح باید باشد. این در حالی است که حداقل حقوق کارکنان دولت در سال ۱۳۹۶ نزدیک به یک میلیون تومان تعیین شد که ۶۰ درصد آن برابر با ۶۰۰ هزار تومان در ماه است اما حقوق یک سرباز وظیفه در سال 1397 چیزی حدود ۱۰۰ هزار تومان در ماه بوده است. (دنیای اقتصاد، 21 خرداد 1397)
اما از سال 1398 بود که گفت و گوهای مهمی در این خصوص انجام شد و حقوق ناچیز سربازان بیش از گذشته مورد انتقاد مسئولان مربوط قرار گرفت و بر افزایش آن تأکید شد. سردار موسی کمالی، از مسئولان ارشد سازمان نظام وظیفه از افزایش 18 درصدی حقوق سربازان در سال 1398 خبر داده و گفته بود که حق عائله‌مندی سربازان متأهل نیز همچون کارمندان دولت حدود ۱۷۱ هزار تومان به عنوان حق همسر و ۴۴ هزار و ۵۰۰ تومان به ازای هر فرزند به سربازان متأهل تعلق می‌گیرد.
در همان زمان امیر غلامرضا رحیمی‌پور، رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح وقت نیز عنوان کرده بود که طی دو سال حقوق سربازان ۱۰ برابر شده است. اظهارات رحیمی‌پور مبنی بر ۱۰ برابر شدن حقوق سربازان گرچه بیانگر اقدامات ستادکل نیروهای مسلح و همراهی دولت و مجلس شورای اسلامی در افزایش حقوق سربازان بود، اما رقم پرداختی به سربازان نشان می‌داد که همچنان تا رسیدن به آنچه که در قانون خدمت وظیفه عمومی پیش‌بینی شده فاصله وجود دارد.
در همین رابطه سردار تقی مهری، رئیس سازمان وظیفه عمومی فراجا نیز خواستار توجه ویژه به حقوق سربازان و افزایش آن در بودجه سال ۱۴۰۲ شده بود. به گفته او بر اساس ماده ۴۹ قانون خدمت وظیفه عمومی حقوق سربازان وظیفه باید حداقل 60 درصد و حداکثر 90 درصد حداقل حقوق کارکنان نیروهای مسلح مبتنی بر قانون مدیریت خدمات کشوری باشد که با توجه به تحصیلات و درجات آنان توسط ستاد کل تهیه می‌شود و به تصویب فرماندهی کل می‌رسد. همچنین برابر تبصره اول این ماده به کارکنان وظیفه متأهل یا سرپرست خانواده معادل صددرصد حق عائله مندی کارکنان پایور نیروهای مسلح پرداخت می‌شود. این خواسته‌ای است که سازمان وظیفه عمومی فراجا و ستاد کل نیروهای مسلح از دولت و مجلس محترم دارد.
رئیس سازمان وظیفه عمومی فراجا از مجلس و دولت و کمیسیون بودجه و تلفیق خواسته بود که برای ۱۴۰۲ هم این افزایش را در نظر گرفته و حداقل حقوق یک کارمند پایور در سال ۱۴۰۲ هرچقدر که بود، بین ۶۰ تا ۹۰ درصد آن را برای سربازان تصویب کنند. (ایسنا، 23 بهمن 1401)
کرایه برای سرباز رایگان
بسیاری از ما با جمله «برای سرباز، رایگان» برخورد داشته‌ایم که بیشتر برای کرایه تاکسی یا اتوبوس به کار می‌رود. این مسأله گرچه نشاندهنده مهربانی و لطف و صفای مردم است اما از سویی دیگر واقعیتی تلخ را در دل خود دارد و آن این است که سربازان گاهی به دلیل مشکلات مالی از عهده عادی‌ترین مخارج روزمره خود نیز برنمی‌آیند.
«گاهی می‌رفتم ساندویچی و چیزی سفارش می‌دادم و صاحب مغازه پول نمی‌گرفت و می‌گفت از سرباز پول نمی‌گیرم و من، هم سپاسگزار می‌شدم و هم شرمنده. خود من شرایطم طوری بود که خانواده کمکم می‌کردند و آنچنان بی پول نبودم اما هم‌خدمتی‌هایی داشتم که حتی توان خرید یک نوشابه را نداشتند.»
مرد جوان که سال ها پیش خدمت سربازی را انجام داده این را می‌گوید و ادامه می‌دهد:«حفظ عزت نفس افراد در دوران سربازی مسأله مهمی است. جوان در آن سن غرور دارد و نمی‌تواند با جیب خالی سر کند. خیلی‌ها دوست داشتند وقتی مرخصی می‌روند سوغاتی کوچکی برای خانواده‌شان بگیرند اما توانش را نداشتند و حتی گاهی کرایه اتوبوس بین شهری را نداشتند که مرخصی بروند.»
فرد دیگری که تجربه خدمت سربازی را پشت سر گذاشته نیز به نور نیوز می‌گوید:«من در دوران خدمت مجرد بودم اما سربازانی را می‌دیدم که متأهل بودند و همسر و فرزند داشتند و ناچار شده بودند کار خود را رها کنند. از طرفی حقوق سربازی هم آنقدر ناچیز بود و سر موقع پرداخت نمی‌شد که عملا با نبودنش فرقی نداشت. شاهد بودم که خصوصا این سربازان متأهل چقدر به لحاظ روانی تحت فشار بودند و دوری از خانواده از یک طرف و نگرانی از وضعیت مالی نیز از سوی دیگر کمر آنها را خم می‌کرد. بیشترشان به خاطر تأمین مخارج خانه به خانواده‌هایشان نیاز پیدا کرده بودند که در بیشتر موارد خود خانواده‌ها هم از قشر ضعیف بودند.»
به گفته یکی دیگر از کسانی که تجربه خدمت سربازی دارد، برخی افراد برای آن که نمی‌توانند بی پولی دوران سربازی را تحمل کنند، تا می‌توانند از زیر بار خدمت سربازی شانه خالی می‌کنند. بعضی با درس خواندن و برخی به شکل‌های دیگر سعی می‌کنند رفتن به خدمت را تا حد امکان به تعویق بیندازند چون باید با کار و درآمدی که دارند خداحافظی کنند و از طرف دیگر فرصت های شغلی را هم از دست بدهند در صورتی که اگر سرباز حقوقی نسبتا مناسب دریافت کند، دغدغه کمتری از این لحاظ خواهد داشت.
افزایش دو پله‌ای در چهار ماه
دغدغه‌ها برای افزایش حقوق سربازان در بهمن ماه سال 1402 شکل جدی تری به خود گرفت. در این زمان بود که رحیم زارع، سخنگوی وقت کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۳ اعلام کرد که طبق مصوبه مجلس در بودجه سال آینده، حداقل حقوق سربازان مجرد ۶ میلیون تومان و حداقل حقوق سربازان متاهل بدون فرزند ۹ میلیون تومان تعیین شده است.
به گفته او مجلس در لایحه بودجه ۱۴۰۳ تصویب کرد که حداقل حقوق سربازان مجرد معادل ۶۰ درصد حداقل حقوق پایور، حداقل حقوق سربازان مجرد مناطق عملیاتی معادل ۷۵ درصد حداقل حقوق پایور و حداقل حقوق سربازان متاهل معادل ۹۰ درصد حداقل حقوق پایور باشد و دولت نیز بار مالی اجرای این مصوبه را پذیرفته است و این مصوبه در صورت تامین نظر شورای نگهبان، سال آینده اجرا خواهد شد. (ایسنا، 8 بهمن 1402)
اردیبهشت ماه امسال نیز محسن دهنوی، نایب رییس کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۳ با بیان اینکه آخرین تغییرات حقوق سربازان در جداول قانون بودجه ۱۴۰۳ اصلاح شده است، گفت: حداقل حقوق سربازان مجرد در مناطق غیرعملیاتی به ۵ میلیون و ۴۶۰ هزار تومان و حداقل حقوق سربازان متاهل در مناطق عملیاتی به ۱۱ میلیون و ۵۳۵ هزار تومان افزایش پیدا خواهد کرد.
به گفته او این مورد در جداول قانون بودجه ۱۴۰۳ اصلاح شد و ۶ هزار میلیارد تومان منابع جدید برای افزایش حقوق سربازان اضافه شد تا در مجلس یازدهم حقوق این عزیزان بیش از ۲۰ برابر رشد کرده باشد.
دهنوی همچنین اعلام کرد که سربازان متاهل که خدمت سربازی خود را در مناطق عملیاتی می‌گذرانند، در فروردین ۱۴۰۳ حداقل معادل ۱۰ میلیون و ۲۳۰ هزار تومان حقوق دریافت کردند ولی با اعتبارات مصوب شده در مجلس در بودجه برای این امر، حداقل حقوق اردیبهشت سربازان معادل ۱۱ میلیون و ۵۳۵ هزار تومان خواهد بود. حداقل حقوق متاهلین در ناحیه شهری و مناطق غیرعملیاتی نیز که در فروردین ۱۴۰۳، معادل ۷ میلیون و ۹۹۰ هزار تومان است که با مصوبه مجلس، به حداقل ۹ میلیون ۵۷۳ هزار تومان خواهد رسید.
بر این اساس حقوق سربازان مجرد در منطقه عملیاتی در فروردین ماه به حداقل ۷ میلیون ۳۶۰ هزار تومان رسیده است و با اعتبارات جدید اضافه شده مجلس باید حداقل حقوق سرباز مجرد مشغول به خدمت در مناطق عملیاتی به رقم ۸ میلیون ۴۵۰ هزار تومان برسد و حداقل حقوق سربازان مجرد فعال در مناطق غیرعملیاتی نیز که در فروردین ماه به ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان رسیده است، به حداقل ۵ میلیون و ۴۶۰ هزار تومان مجددا افزایش خواهد یافت. (ایسنا، 23 اردیبهشت 1403)
با آنکه ممکن است حتی این افزایش حقوق با توجه به شرایط اقتصادی آنچنان هم قابل توجه به نظر نرسد اما با توجه به مقدار ناچیز آن در سال‌های گذشته می‌توان آن را اتفاقی مثبت و امیدوار کننده دانست که در راستای کمک به رفع مشکلات مالی سربازان است. سربازانی که بازوی توانمند کشور در حفظ نظم و امنیت محسوب می‌شوند و از سوی دیگر سرمایه‌های آینده برای رشد و شکوفایی ایران هستند.
نورنیوز