نوشابه‌های آمریکایی به افتخار چه کسانی باز می‌شود؟!

نورنیوز ـ گروه اقتصادی: ۶۰ سال قبل ادعای روانشناس و محققی به نام «جیمز ویکاری» درباره تبلیغات پنهان حسابی سروصدا به پا کرد.

او ادعا می‌کرد فریم‌های یک فیلم که روی پرده سینما رفته را دستکاری کرده است و حدفاصل هر ۲۴ فریم، یک فریم تبلیغاتی با این مضمون نوشتاری گذاشته که «اگر تشنه هستید، کوکاکولا بنوشید!»

مردمی که برای تماشای فیلم آمده بودند، با ذهن خودآگاه خود این پیام را دریافت نمی کردند، چون ذهن ناخودآگاه تنها تصاویری را درک می­کند که بیش از ۱۳ میلی­ ثانیه پخش شود؛ در حالی که این پیام تبلیغی هر چند دقیقه یکبار به مدت ۱۰ میلی ثانیه نمایش داده می شد.

اما ذهن یا ضمیر ناخودآگاه این پیام مستتر را درک می کند و یا احساس تشنگی می کند یا اگر تشنه است، از سالن بیرون رفته و یک کوکاکولای خنک سفارش می دهد. آنگونه که این روانشناس ادعا می­کند، فیلم دستکاری  شده برای ۴۵هزار نفر پخش شد و در طول پخش این فیلم، خرید و مصرف کوکاکولا در آن سالن سینما بیش از ۵۰ درصد افزایش یافت. 

این ادعا بعد از انتشار، بارها و بارها به شکل­ها و شیوه های مختلف تکرار شد و برخی محققان آن را رد کردند، اما درنهایت شماری از پژوهشگران اثبات کردند روش های ظریف و مخفیانه ای برای تاثیرگذاری روی ذهن و ذائقه مردم وجود دارد که شاید خیلی «اخلاقی» نباشد، اما سود قابل توجهی دارد.   

هیچ کس دوست ندارد مغزش توسط برندها کنترل و هدایت شود، اما واقعیت این است که برخی برندها نه تنها در بازاریابی، بلکه از ابتدا تا انتهای زنجیره تولید، توزیع و فروش محصولاتشان از این ترفندهای پیداوپنهان استفاده می­کنند؛ از جمله در صنعت نوشیدنی های شیرین!

براساس اخرین آمار اعلام شده هر ایرانی سالانه ۴۲ لیتر نوشابه مصرف می­کند. این در حالی است که میانگین مصرف سرانه نوشیدنیهای شیرین و گازدار در جهان بین ۱۰ تا ۱۲ لیتر است؛ به این ترتیب ایرانیها تقریبا ۴ برابر مردم جهان نوشابه سر می کشند.

به گفته مسئولان، امروز بیشترین حجم شکر مصرفی در کشور ما، در شیشه ها و بطریهای نوشابه ریخته می‌شود. نوشابه هایی که هیچکس درباره مضربودنش تردید و ابهام ندارد، اما سوال اینجاست یک لیوان نوشیدنی شیرین، گازدار که چند قطعه یخ مربعی در آن شناور است، علاوه بر دندانها، قندخون و جیب مصرف کنندگان چه چیزهای دیگری را می­بلعد؟

برای یافتن پاسخ این سوال باید به اعدادی که در دفتر واردات کشور ثبت و ضبط است، سری بزنیم. دفتری که نشان می‌دهد فقط در سال گذشته یک میلیون تن شکر وارد کشور شده است. البته نه این محصول و نه این عدد در ابتدای امر خیلی حساسیت برانگیز نیست، اما ماجرا زمانی جالب می‌شود که بدانیم شکر تنها محصولی است که مالیات بر ارزش افزوده آن یک درصد است؛ آن هم در حالی که باقی محصولات اگر معاف از مالیات نباشند، ۹ درصد مالیات می‌دهند.

شکر همچنین یکی از کالاهایی است که با ارز ترجیحی وارد کشور می­شود. اما تمام شگفتی پشت این اعداد و ارقام در برابر ۲ عدد دیگر رنگ و رویی ندارد؛ چرا که بر اساس آمارهای رسمی، کشور سالانه هم برای مصرف خانوارها و هم برای صنف و صنعت به ۲.۳ میلیون تن شکر و شیرین کننده نیاز دارد و برای تامین این نیازها تولیدگران داخلی سالانه ۱.۶ میلیون تن شکر و ۸۰۰هزارتن تن شیرین کننده های دیگر تولید می‌کنند که دست‌کم ۱۰۰ هزار تن بیش از مصرف مورد نیاز داخلی است.

حال سوال اینجاست که در چنین معادلاتی واردات یک میلیون تن شکر با مالیات بر ارزش افزوده یک درصدی و ارز ترجیحی بر اساس کدام منطق اقتصادی و معیشتی انجام می‌شود؟

نکته قابل تأمل‌تر، سهم صنعت نوشیدنی از این کیک سفید و شیرین یارانه‌ای است. بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی دستگاه های ذیربط، از ۲.۳ میلیون تن شکر مورد نیاز کشور تنها ۵۰۰ تا ۷۰۰هزار تن یعنی بین ۲۰ تا ۲۵ درصد سهم مصرف خانوارهاست و مابقی یعنی ۱.۷ میلیون تن معادل ۷۵ تا ۸۰ درصد، راهی صنف و صنعت می‌شود و در این میان نوشابه‌سازی بیشترین بهره وزنی و مالی را از شکر و یارانه‌اش می‌برد. 

تلخی ماجرا همینجا تمام نمی‌شود؛ بلکه از یک طرف بخش عمده‌ای از این نوشیدنی‌ها تحت برندهای غیرایرانی ازجمله امریکایی تولید می شوند و طنز ماجرا این است که همه تولیدات‌شان مصرف داخلی ندارد؛ بلکه صادر هم می‌شود.

به این ترتیب شکری که برای مصرف مردم ایران با کمک‌های یارانه‌ای و تخفیف‌های خاص مالیاتی وارد کشور میشود، در اختیار کارخانجات تولید کننده برندهای نوشابه غیر ایرانی قرار می گیرد و بعد از فرآوری از مبادی رسمی صادر و به عبارت صحیح تر به صورت غیر مستقیم قاچاق می‌شود.

به زبان ساده تر سالانه ۳۲۰۰۰ میلیارد تومان از منابع ملی و دولتی به شکری یارانه تعلق می گیرد که محصولات حاصل از ان ارزش افزوده ای برای تولید داخلی به همراه ندارد. اگر داستان تولید، واردات، صادرات و قاچاق رسمی و غیر رسمی شکر در ایران فیلم شود، احتمالا به اندازه فیلمی که جیمز ویکاری ۶۰ سال پیش دستکاری کرد و روی  پرده برد، «زوایای پنهان» زیادی دارد!